Maand: augustus 2020

1. De familiekundige. In de echte zin van het woord. Hij zoekt naar eigen familieverhalen, stelt de eigen stamboom samen, bijt zich vast in de materie om “zo ver mogelijk” te geraken. Archieven gaan voor hem open maar alleen dat wat zijn eigen familie betreft, haalt hij er uit. Zijn werk circuleert binnen de eigen “stam” en in enkele gevallen groeit dat uit tot echte familiegeschiedenissen. Aangezien het publiek beperkt is, komen we meestal eenvoudig gefotokopieerde werken tegen, omdat zo’n uitgave niet betaalbaar is. Spijtig, want er zit veel werk in en er zijn echte pareltjes bij!
2. De genealoog. Hij verzamelt alle gegevens van zijn dorp of stad, met het doel een overzicht te krijgen van de mensen die er woonden. Hij doorploetert de burgerlijke stand, de parochieregisters, de kiezerslijsten. Hij vindt nog andere lijsten, tellingen. Bidprentjes en doodsbrieven. Alles wat maar een puzzelstukje kan leggen, mist zijn oog niet. De systematische doorwerking van archief kan leiden tot een familierepertorium, of artikels rond deze of gene familie. Hij levert ook materiaal aan voor anderen, want hij ziet de familieverbanden en weet iedereen wonen in het jaar stillekes.
3. De verzamelaar. Hij zal alle gegevens over een onderwerp bij elkaar brengen. Over een beroep, een sport, een wijk, een parochie, een politieke strekking. Hij doorworstelt alle archief en brengt alle elementen samen. Zijn doel is een volledig beeld te brengen van wat hij onder handen neemt. Soms verliest hij zich wel in die details. Kan resulteren in dikke boeken die nog nauwelijks te lezen zijn, omdat in dat bad van allemaal kleine “faits divers” de rode draad wegkwijnt.
4. De analist. Hij doet wat de verzamelaar doet, maar gaat aan het werk met getallen. Het aandeel van die of die in de bevolking. Het sterftecijfer. De kindersterfte. Het aantal leden van een vereniging. De verhouding tussen de politieke partijen. Alles kan in tabellen of grafieken uitgedrukt worden.
5. De criticus. Deze leest de bronnen met groot voorbehoud. Zeker, het staat er, maar waar heeft deze schrijver het vandaan? Want “van horen zeggen”, daar doet hij niet aan mee! En zo blijkt dat sommige “vaststaande gegevens” al decennia overgenomen worden zonder dat enige bewijs werd aangevoerd. Of, godbetert, dat de oorspronkelijke schrijver de bron verkeerd gelezen heeft.
6. De collectioneur. Dat is iets anders dan de verzamelaars van hierboven. Hij wilt zoveel mogelijk materiaal met betrekking tot zijn gemeente bij elkaar brengen. Hij kent de verhalen achter de documenten, foto’s en postkaarten; hij weet welke brouwerij dit glas heeft gemaakt en waar die medaille door welke harmonie gewonnen werd. Hij brengt samen wat anders zou verloren gaan. Dat is zijn grote verdienste. Sommigen van hen gaan dan onbaatzuchtig meewerken aan projecten, anderen houden hun verzameling angstvallig verborgen voor “de concurrentie” die ze liefst op veiling of beurs overbieden om toch maar te kunnen zeggen “dat stuk heb ik”. Bij wijlen tonen de kinderen of familie geen interesse in “die oude bucht” en gaat bij overlijden de angstvallig bijgehouden schat recht de container op. Spijtig en helaas!
7. De ambachtsman. Hij oordeelt dat onze voorouders zoveel stielkennis hadden, dat het onze plicht is deze door te geven. Heemkunde staat gelijk aan aandacht voor oude materialen, ambachten, alaam en gebruiksvoorwerpen. Door deze leefgewoonten te reconstrueren, begrijpen we beter de wereld van onze voorzaten. Het grote probleem hier is dat de tijd voortgaat. En dat in 1980 de “oude ambachten” en “voorwerpen” verwezen naar de periode voor of rond de Eerste Wereldoorlog. Ondertussen zijn we 40 jaar verder. De fifties en zelfs al de plastieken sixties vormen nu het decor om één en ander te bestuderen. Het Huis van Alijn bijvoorbeeld heeft een prachtcollectie over dat leven van alledag.
8. De nostalgische kijker. Hij verzamelt “het dorp zoals het was”, omdat toen alles beter was dan nu. De rust, de mooie straten, de liefelijke huisjes, de mooie wereld. Het harde bestaan en het leed van de “goede oude tijd” worden in het beste geval romantisch ingevuld. De boerenkar die dokkert over de kasseien, dat is het beeld dat hij zo koestert.
9. De fantast. Zijn dorp of stad heeft de grootste, mooiste en interessantste historiek van heel het land, op zijn minst. En alles is klaar. Hij leidt uit de bronnen -maar alleen die, die zijn these bevestigen- fantastische dingen af, over Romeinen, over Vikingen, over Franken, over Rubens, over wat nog allemaal. Zijn dorpsplein is driehoekig en dus een Frankische dries, zelfs al staat er op de Popp-kaart een andere vorm en is duidelijk dat pas begin 20^ste eeuw verkaveld werd en de driehoek ontstond. Dat ziet hij niet. Hij ziet de Franken.
10. De ooggetuige. Hij vertelt over zijn jeugd, zijn jonge jaren, het dorp of de stad die hij kent. Hij geeft die verhalen mee, met een zweem van nostalgie, maar vooral om aan te tonen hoe alles veranderde. Niet dat het een slechte zaak is. Maar elke tijd heeft zijn kleur, en hij geeft graag mee in welke kleur een deel van zijn leven zich heeft afgespeeld. Deze verhalen zijn primaire bron en de details ervan dragen bij tot het begrijpen van de 20^ste -eeuwse evolutie van een streek. Want papier is geduldig en geeft soms niet de echte gang van zaken weer. Ook zaken die geen papier halen, zoals de leefwereld van het kind, sport en spel, mentaliteit en zo meer, kan de ooggetuige prachtig oprakelen.
11. De taalkundige. Hij wijdt zijn leven aan het vastleggen van het plaatselijk dialect. Zijn zakken zitten vol papiertjes en in de oude dagen nog bierviltjes, met woorden en uitdrukkingen die hij net heeft gehoord. Hij vlooit uit hoe hij zijn moedertaal in spelling moet omzetten. De kroon op dat werk is een woordenboek of “dictionnair”.

En, op de keper beschouwd, heeft niet elke heemkundige iets van deze elf?