januari 2021 – Boekenvanhier

Heilige huisjes

Leave a Comment / 29 januari 2021 9 maart 2021

De auteur bundelt in dit boek een aantal onderwerpen over volksdevotie en volksreligie. Dat dit gaat over Katholieke elementen, zal wel duidelijk zijn. Vlaanderen was in dat Katholiek bad gepokt en gemazeld tot achter de oren.

Er zijn negen aandachtspunten:

Heiligen en de volksgebruiken daarrond
Bedevaartsplaatsen
Maria en haar prominente plaats in de devotie
De afbeelding van heiligen met hun attributen
Beschermheiligen
Sint-Niklaas
Relieken en de handel daarin
Waterbronnen
Naar een heilig leven?

Ondertussen zijn we 40 jaar verder. Sommige zaken, vastgelegd op foto, zijn ondertussen folklore geworden. Andere gebruiken zinderen nog door.

Rijk geïllustreerd, vlot leesbaar, als kennismaking of vermakelijke literatuur zeer geschikt. Er is geen register, wat opzoeken moeilijk maakt. Het ontbreken van een bibliografie en verwijzingen zullen de vorser op zoek naar meer diepgang, naar andere, meer gefundeerde werken doen grijpen zoals het werk ‘Volksdevotie in West-Vlaanderen’.

Paul Koeck, Heilige huisjes. Geloof en volksgeloof, bedevaarten en ommegangen, heiligen en hun hulp in nood, Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 1981, ISNB 9002143990.

4de jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring “De Gaverstreke”, Waregem

4de jaarboek “De Gaverstreke”

Leave a Comment / 26 januari 2021 8 augustus 2021

Vele heemkundige verenigingen publiceren jaarboeken. Daarin worden dan verschillende artikels opgenomen. De titel verbergt dus een hele lading. En spijtig genoeg komen ze daardoor te weinig onder de aandacht, omdat de inhoud onbekend blijft.

Dit jaarboek bevat vier grote artikels.

De Sint-Pietersheerlijkheid op Desselgem, Beveren, Waregem en Deerlijk (45 p.)
Van criminele saken en quaede feiten in de kasselrij Oudenaarde (18 p.)
Nieuwenhove in Waregem (22 p.) met enkele illustraties.
De kasselrij Kortrijk en de Gaverstreek, de grote verliezers van de negenjarige oorlog (124 p.)

Het gaat telkens om uitgebreide en onderbouwde artikels, die voor Waregem en ruime omgeving van belang zijn.

Verder nog een woordje over de Fransen te Anzegem (1478) en de spitsing en verkoop van de heerlijkheid Hemsrode.

Div. auteurs, 4^de jaarboek van de Geschied- en Heemkundige Kring “De Gaverstreke”, Waregem, 1976, 222 p.

250 jaar kanaal Leuven-Dijle

Leave a Comment / 22 januari 2021 18 februari 2021

Op 9 februari 1750 zette Karel van Lorreinen een zilveren spade in de grond en schepte hij de eerste aarde weg. Honderdduizenden spadesteken later, op 21 december 1752, was de bedding uitgegraven. De inhuldiging volgde op 23 juli 1753. De verbinding Leuven-Schelde was een feit.

De impact van het kanaal op de stad, de economie errond en de schepen die het water doorklieven, veranderden. Een waterweg is een dynamisch proces binnen de contouren van een statisch gegeven. Deze economische en industriële kant van de (lokale)geschiedenis blijft dikwijls onderbelicht. Zeker als het aankomt op infrastructuur, zoals bijvoorbeeld drinkwater en elektriciteit.

Dit boekje geeft wat uitleg maar wil vooral via foto’s een beeld geven van wat er langs en op het kanaal te zien is. Het is een aanzet om met andere ogen rond te kijken. Het geheel is gerangschikt vertrekkende van Leuven tot in Mechelen-Battel en Zennegat. Een paar technische gegevens sluiten gepast af.

Een andere kijk op 250 jaar… Kanaal Leuven-Dijle, NV Zeekanaal, [2000], 48 p.

Sint-Amandus Gent 1863-1988

Leave a Comment / 19 januari 2021 25 maart 2021

Dit boek belicht de historiek van het Sint-Amandusinstituut (of voorheen het Sint-Amanduscollege) van de Broeders van de Christelijke Scholen aan de Houtlei in Gent. Aanleiding was het 125 jarig jubileum van de school en het eeuwfeest van de Oud-leerlingenbond in 1988.

Het werk werd opgebouwd rond 6 thema’s:

De geschiedenis (80 p.)
Het schoolleven (70 p.)
De oud-leerlingenbond (25 p.)
Het jubileumjaar (12 p.)
De toekomst (20 p.)

Het aanbrengen van alle aspecten van het schoolleven, is de grote verdienste van dit boek. Je leert de verschillende initiatieven en acties kennen. Het is dus geen zuivere bouwgeschiedenis of een overzicht van de prefecten, een valkuil waarin sommige schoolhistorieken dreigen te trappen.

Anderzijds blijven voor de eerste eeuw (1863-1963) slechts een twintigtal pagina’s voorbehouden (in deel 1). Dat is evenveel als de 25 jaar die erop volgen. Het ligt natuurlijk moeilijker om verder in de tijd te gaan, maar toch.

Overvloedig aanwezig: beeldmateriaal. Het geheel geeft naast voldoende uitleg, ook een mooi beeld van het leven in een college in Vlaanderen, met nadruk op de periode 1950-1985. Ondertussen is de school opgedoekt (2003) en zelf geschiedenis…

Koninklijke Oud-leerlingenbond, Sint-Amandus Gent 1863-1988, Gent, 1988, 232 p.

Zo was… Wilrijk

Leave a Comment / 15 januari 2021 7 februari 2021

Wilrijk evolueerde op het scharnier van de 19de en 20ste eeuw niet zo snel als de andere randgemeenten van Antwerpen. Het landelijk karakter bleef er het langst bewaard. Oorzaken waren de fortengordel (zoals o.a. te Berchem) door de gemeente en de vele kastelen en aanverwante hoeven met honderden hectaren grond. Deze bleven lange tijd gesloten voor verkaveling.

Toen na de Eerste Wereldoorlog de “Belle Epoque” sloot en aansluitend de adel het moeilijker kreeg om zo’n domeinen te onderhouden, kwamen deze gronden pas vrij.

Anderzijds lag Wilrijk pal tegen Antwerpen en konden de plaatselijke landbouwers en hoveniers stand houden met zo’n afzetmarkt in de buurt. De verstedelijking zette zich in rond 1906 en nam een vlucht in 1921-1930.

Dit werkje geeft een beeld van het landelijke Wilrijk, een buitengemeente met talloze “hoven van plaisantie”. Een dorp met verenigingsleven, met de kerk in het midden. De periode 1875-1925 toont zich in 106 beelden. Daarmee is dit ruim dikker dan bijvoorbeeld het boekje van Mortsel.

Bij elke prentkaart hoort een kleine uitleg. Meestal landschappen en straatzichten, maar er is ook wat ruimte voor groepen mensen.

Kring voor Heemkunde Wilrijk, Zo was… Wilrijk, 1972, ISBN 9061740134.

Rivierenhof in beeld

Leave a Comment / 12 januari 2021 16 juli 2021

Dit boekje, of deze folder, zoals je het noemen wilt, komt raar uit de hoek. De voorpagina saai, nietszeggend. De datum onderaan leert dat het uitgegeven werd bij tentoonstelling in 1989. Maar dan sla je het open en… niets ellenlange tekst. Een inleiding van een pagina en een verantwoording van een halve pagina. Daaruit valt vooral te leren dat de ‘Vriendenkring der Wachters’ aan de oorsprong van dit initiatief lagen.

Op elke pagina zijn vervolgens gemiddeld twee beelden verzameld. Historische zichten die te maken hebben met het Rivierenhof. Een beetje in de lijn van de boekjes “In oude prentkaarten” (Kijk bijvoorbeeld naar Mortsel). Als we er bij vertellen dat voor de periode 1950-1985 slechts drie pagina’s werden ingeruimd, dan is het duidelijk dat er niet vlug-vlug wat bij elkaar werd gegooid. Soms zie je dat bij publicaties over 50 jaar dit of 100 jaar dat: de laatste 5 jaar nemen meer dan een kwart van de plaats in beslag. Hier niet.

Eigenlijk verdient deze brochure meer aandacht. Maar de zeldzaamheid is de grootste hinderpaal. Ligt je interesse in het Antwerpen en zijn deelgemeenten van toen en kan je dit aanschaffen? Niet twijfelen!

Provincie Antwerpen, De geschiedenis van het Provinciaal Domein Rivierenhof in beeld, 1989, 32 p., D/1989/0180-35.

Zaventem

Leave a Comment / 8 januari 2021 16 juli 2021

Jos Lauwers (1921-2007) is een naam die je wel geregeld tegenkomt als je iets ter hand wil nemen over het Brabant meteen ten oosten van Brussel. Hij werd geboren te Melsbroek en schreef gans de omgeving aan elkaar. Eerste werk: geschiedenis van Melsbroek, verschenen in 1960.

Voor dit werk slaat hij de handen in elkaar met Ernest Charles. De titel dekt de lading niet: het is gewoon héél Zaventem. Een dorpsmonografie tout court.

Wat we wel missen, zijn hoofdstukken. Elk aandachtspunt volgt op het andere. Opmerkelijk genoeg is die structuur, zij het ongenummerd, wél terug te vinden in de inhoudsopgave achteraan. Het had echter het bladeren door het boek overzichtelijker gemaakt om deze nog meer te groeperen en te nummer.

Dat zou dan er zo hebben uitgezien (en meteen de inhoud)

Oudste geschiedenis
Ligging, bodem, toponymie
Heerlijkheid, heren, oude woningen
Watermolens
Kerkelijke geschiedenis (parochie, tienden, gebouw, patroon, bedienaars, pastorij, kosters, kapelanijen, tweede parochie)
Armen-, bejaarden- en ziekenzorg
Nijverheid (beroepen, spoorlijn, infrastructuur, industrie, luchthaven)
Verenigingsleven
Gemeentebeleid
Oorlogen

Het boek is, zeker voor die tijd, rijk geïllustreerd. Er zijn wel geen referenties, wel een lijst met geraadpleegde werken.

Ernest Charles, Jos Lauwers, Zaventem: zijn watermolens, zijn Sint-Martinus, zijn luchthaven, Tielt, uitgegeven door Vriendenkring Trappeniers als Maandblad nr. 2/3 (febr.-mrt 1979), 544 p.

Leuven graaft naar zijn verleden

Leave a Comment / 5 januari 2021 28 juli 2021

Een stukje archeologie in dit werkje. Aanleiding is een tentoonstelling in het Faculteitsgebouw van Letteren en Wijsbegeerte in 1980.

De problematiek valt als volgt samen te vatten: door de veranderde bouwtechnieken dreigt het bodemarchief van de stadskern verloren te gaan. Want zowel bij grote projecten die ganse stadsdelen plat leggen, als bij particuliere nieuwbouw gaan de bouwputten en de onderkelderingen zo diep dat zij ver onder de oudste bouwlagen reiken.

Bij het ontdekken van resten blijft daarnaast de registratie een probleem: in welke context is het voorwerp aangetroffen? Na verwijdering blijft er geen kans meer om dit nader te bepalen.

Het boek geeft een overzicht van de weinige opgravingen die op dat moment verricht waren. Daarna volgt een globale bespreking en cataloog van de vondsten.

In Leuven was op dat moment vooral keramiek als vondst opgetekend (vaatwerk, tegels, pijpjes en varia). In veel mindere mate is dat glas, metalen voorwerpen, been, steen en munten.

Het boek is geïllustreerd met foto’s van het materiaal. Door de duiding en de foto’s is het meer dan een catalogus.

A. Provoost en J. Vaes (Red.), Leuven graaft naar zijn verleden, Leuven, Acco, 1980, 148 p., ISBN 9033401142.

Meneer de Burgemeester

Leave a Comment / 1 januari 2021 1 maart 2021

Meneer de Burgemeester. Een taak tussen bureau en kermisbal, tussen burgerlijke stand en voetbalkantine, tussen intercommunale en mosselsouper, tussen preekstoel en nationale politiek.

Een aantal van hen getuigen. Met anekdotes en wetenswaardigheden, met hun belevenissen. En zo leer je enerzijds de veelzijdigheid van de taak van burgemeester kennen. Anderzijds zie je ook de mens achter het ambt vorm krijgen.

De auteur heeft gewerkt rond een aantal thema’s. Een korte inleiding en dan de getuigenissen. Ook heel kort, en na elkaar. Want deze getuigenissen spreken voor zich. Deze 27 thema’s overspannen het politiek-gemeentelijk leven, eigenlijk vanaf de ‘roeping’ en aanstelling tot aan de laatste dag als burgemeester.

Aangezien de meeste geïnterviewde burgervaders tussen de 65 en 80 jaar oud zijn, leer je door het boek een generatie kennen, geboren van ca. 1930 tot 1950. Een hele mentaliteitsgeschiedenis drijft doorheen de quotes naar boven. Dat zie je bijvoorbeeld goed als het gaat over katholiek versus vrijzinnig of over het huwelijk van mensen van hetzelfde geslacht.

Het boek leest heel vlot, door die groepering rond verschillende invalshoeken. Een goede opvolger van ‘Meneer doktoor’ of ‘Madame est servie’ of nog ‘In de tijd van meneer Pastoor’.

Peter Vandekerckhove, Meneer de Burgemeester. Verhalen van de burgemeester als burgervader (1964-2012), Manteau / WPG uitgevers, Antwerpen, 2012, 424 p., ISBN 9789022327982.

Maand: januari 2021